ICSID’in tahkim ve uzlaştırma kurallarında oldukça önemli değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler ICSID’e taraf devletlerin birçoğu tarafından 21 Mart 2022 tarihinden onaylanmış ve 1 Temmuz 2022 tarihinde de yürürlüğe girmiştir. Yapılan değişikliklerde amaçlanan başlıca hedef kuralları yalın hale getirerek erişilebilir kılmak, ekonomik büyüme için yabancı yatırımı kolaylaştırmaktır.

Değişiklikler özellikle, yargılamanın verimliliğine, yargılama giderlerine, üçüncü kişi finansmanına, hakem heyeti teşekkülü ve hakem heyeti reddine, geçici hukuki koruma tedbirlerine, şeffaflığa, ICSID Ek Hizmet Kuralları’na erişimin genişletilmesine ilişkindir.

Yargılamanın verimliliğini artıran değişiklikler şunlardır:

  • ‘’yeşil tahkim’’ akımıyla paralel olarak belgelerin fiziki olarak sunulması yerine elektronik ortamdan sunulmasına karar verilmiştir.
  • Tahkim talebinde yatırıma, yatırımın mülkiyetine ve kontrolüne ilişkin açıklamalara yer verilmelidir.
  • Tahkim kuralları 31. Madde uyarınca verimli bir yargılama faaliyeti yürütülebilmesi için çekişmesiz vakıaları belirlemek, uyuşmazlığın konusunu netleştirmek ve çekişmeli konuları sınırlamak için bir veya birden fazla dava yönetim toplantısı yapması gerekmektedir.
  • Tarafların rızası dahilinde seri yargılama usulüne başvurulabilmesi mümkündür.
  • Daha önce düzenlenmemiş olan ancak uygulamada halihazırda mevcut olan yargılamanın bölünmesine açıkça izin verilmiştir.
  • Tahkim Kuralları 46. maddede ise davaların birleştirilmesi ve koordinasyonuna izin vermektedir.
  • Söz konusu değişiklikler ile daha sıkı süreler getirilmiştir. Ayrıca bu değişikliklerde özel olarak hakem heyetinin bağlı olduğu süreler de yer alır.
  • Aksi kararlaştırılmadığı müddetçe uzman atanması hususunda hakem heyeti açıkça yetkili kılınmıştır.

Üçüncü kişi finansmanı açısından getirilen değişiklikler:

  • Tahkim Kuralları 14. madde uyarınca üçüncü kişi finansmanına başvuran tarafın; finansman sağlayan üçüncü kişinin ismi ve adresini yazılı olarak ifşa etmesi gerekmektedir.
  • Bu değişiklikler hakem heyetine finansman anlaşması ve fon sağlayıcı ile ilgili ek bilgi talep etme yetkisi vermektedir.

Yargılama giderleri:

  • Yargılama giderleriyle ilgili verilen tüm kararlar gerekçeli olmalıdır.
  • Tahkim Kuralları Madde 52 hakem heyetine yargılama giderlerine ilişkin karar verirken göz önünde tutması gereken kriterlerin sınırlayıcı olmayan bir listesini sunmaktadır.
  • Hakem heyeti, gerekli gördüğü durumlarda yargılama giderleriyle ilgili olmak üzere ara karar verebilir.
  • Tahkim Kurallarının 53.maddesine göre ise taraflardan birinin talebi üzerine hakem heyeti, asıl dava veya karşı davadaki davacının yargılama giderleri için teminat yatırmasına karar verebilmektedir.

Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri:

  • Tahkim Kuralları’nın 47.maddesine göre hakem heyeti, taraflardan birinin talebi üzerine veya resen geçici hukuki koruma tedbirine karar verebilir.

Şeffaflık:

  • Tahkim Kuralları Madde 62 uyarınca tüm nihai karar ve iptal kararları tarafların rızası ile tamamen veya anonimleştirilmiş şekilde yayımlanacaktır.
  • Tahkim Kuralları 65.maddeye göre ise, taraflardan herhangi birinin itiraz etmemesi halinde duruşmaların açık olacağı hükmü yer alır.
  • madde ise uyuşmazlığa taraf olmayan katılımcıların yargılamaya katılmasına izin verilirken hakem heyeti tarafından değerlendirilecek sınırlayıcı olmayan kriterleri belirlemektedir.

Hakem Heyetinin Teşekkülü ve Hakemlerin Reddi

  • Taraflar, davanın kaydedilmesinden itibaren 45 gün içerisinde hakem sayısı ve atanma usulü konularında anlaşamazlarsa hakem heyeti üç hakemden oluşacak ve ICSID Konvansiyonu m.37/2 uyarınca taraflardan her biri bir hakem atayacak; tarafların anlaşmasına göre, hakem heyetine başkanlık edecek olan üçüncü hakem atanacaktır.
  • Tahkim Kuralları’nın 22. ve 23. maddeleri ise hakemlerin reddi için çok daha kısa süreler öngörmektedir. Bununla birlikte ret talebine konu olmayan hakemlerin ya da ICSID İdari Konseyi Başkanı’nın hakemin reddi hakkında karar verebileceğini açıkça düzenleme altına almaktadır.

ICSID Ek Hizmet Kuralları’na İlişkin Değişiklikler

  • Bilindiği üzere ICSID Konvansiyonu yalnızca taraf devletler ile taraf devlet vatandaşları arasındaki uyuşmazlıkları kapsamaktadır. Ek hizmet kuralları da bu doğrultuda ICSID hizmetlerinin kapsam alanını genişletmeyi amaçlamaktadır. Söz konusu değişikliklerle birlikte hem ev sahibi devletin hem de yatırımcının devletinin taraf devlet olmadığı durumlarda uygulanabilir hale getirilmiş ve daha önce kapsamda olmayan ve bölgesel ekonomik bütünleşme örgütleri tarafından da erişilebilir hale getirilmek suretiyle daha da kapsamlı bir hale getirilmiştir. ICSID Ek hizmet kuralları 3 durumda uygulanabilir niteliğe getirilmiştir: 1-taraflardan birinin ya taraf devlet ya da taraf devlet vatandaşı olması durumunda, 2- taraflardan ikisinin de bir taraf devlet veya taraf devlet vatandaşı olmadığı hallerde, 3- bir bölgesel ekonomik bütünleşme örgütünün uyuşmazlığın tarafı olması durumunda.