Gayrimenkul hukuku, bireylerin günlük hayatlarını gerek kiracı gerek kiralayan gerek alan gerek satan olarak etkiler.

Gayrimenkul hukuku, genellikle arazinin ve araziye bağlı sabit eklentilerin mülkiyetini veya kullanımının kurallarını belirleyen düzenlemeleri ifade eder. Bu bağlamda gayrimenkullerin alınıp satılması, kullanılması, geliştirilmesi ve planlanmasına dair düzenlemelerin hepsi gayrimenkul hukukunun çerçevesini oluşturur.

Tapulama, gayrimenkul finansmanı ve teminatlandırma, imar, vergi ve kentsel dönüşüm gibi gayrimenkul hukukunun birçok farklı yönü vardır.

  • Tapulama; medeni kanunda yer alan mülkiyet esasları ve tapu kanunundaki esaslar dahilinde devlet kurumu olan tapu kadastro müdürlükleri tarafından yönetilen sürecin adıdır. Tapulama sonucu mülkiyetini tescil altına alan gayrimenkul maliki mülkiyet hakkını herkese karşı ilan eder. Bu hakka bağlı olarak sahip olduğu taşınmazı kullanma, kullandırma ve tasarruf etme yetkilerine sahip olan malik dolayısıyla birçok uyuşmazlığın da tarafı olabilir. Bunlar; mülkiyetin aidiyetine dair tapu iptali ve tescil davaları, kullanıma ilişkin müdahalenin meni ve ecri misil davaları, kamu otoritesinin mülkiyete el koymasına ilişkin kamulaştırma ve kamulaştırma bedelinin tespiti davaları, kira ilişkisinden doğan kira bedelinin tespiti, tahsili ve kiralananın tahliyesi davaları ve gayrimenkul mülkiyetinin birden çok malikin elinde bulunması durumunda izale-i şüyu davaları bunlardan en sık karşılaşılan uyuşmazlıklardır.
  • Gayrimenkul Finansmanı ve Teminatlandırma; gayrimenkul edinmeleri amacıyla tüketicilere kredi kullandırılması, gayrimenkullerin finansal kiralama yoluyla tüketicilere kiralanması, sahip oldukları gayrimenkullerin teminata alınarak tüketicilere kredi kullandırılmasıdır. Gayrimenkul finansmanında dünyada en yaygın uygulanan dört sistem göze çarpar; bireylerin kendi birikimleri ile ya da gayrimenkul inşa edenlerin sağladıkları ödeme planlarıyla gerçekleşen doğrudan gayrimenkul finansmanı sistemi (the direct route), uzman gayrimenkul finansmanı şirketleri ile yapılan sözleşmeler ile belli bir süre para yatırıp birikim belli bir hacme ulaşınca bireyin konut almaya hak kazandığı sözleşme finansman sistemi (the contractual route), uygulandığı ülkelerdeki mevzuata tabi olarak, mevduat toplama yetkisi olan ticari bankalar, tasarruf bankaları, tasarruf ve kredi birlikleri, yapı toplulukları, emeklilik fonları gibi kuruşların piyasa faiz oranlarıyla toplamış oldukları mevduatları yine piyasa faizi oranlarıyla konut kredisi talebinde olan bireylere kullandırması esasına dayanan mevduat finansmanı sistemi (the deposit route) ve en gelişmiş konut finansman sistemi ipotek bankaları sistemidir (the mortgage bank route). Bununla beraber bireylere direk kredi kullandırmak suretiyle doğrudan fonlama yapmayıp gayrimenkul finansman sistemine fon kaynağı temin eden kurumlar ve finansal aracılar vardır ki bunlar gayrimenkul yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım fonları, varlık kiralama şirketleri ve ipotek finansman şirketleridir.
  • İmar; yapılaşmaya ve yerleşmeye konu olan yerlerin belirli bir plan çerçevesinde bayındır hale getirilmesine denir. İmar Hukukunun temel konusunu imar planları oluşturur. İmar hukuku idare hukukunun bir alt dalı olmakla beraber imar planlamasında uyulması gereken belli başlı ilkeler; hukuk devletine uygunluk, hiyerarşi, kamu yararı, zorunluluk, esneklik, açıklık, katılım ve teşekkül etmiş nizama uygunluk olarak sayılabilir. İmar planları çevre düzeni imar planı, nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak sayılır. Çevre düzeni planı, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi sektörler ile kentsel ve kırsal yapı ve gelişmeyle doğal ve kültürel değerler arasında koruma kullanma dengesini sağlayan arazi kullanma kararlarını belirleyen yönetsel, mekânsal ve işlevsel bütünlük gösteren sınırlar içinde varsa bölge planı kararlarına uygun olarak yapılan, idareler arası koordinasyon esaslarını belirleyen 1/25.000, 1/50.000, 1/100.000, 1/200.000 ölçeklerde olan plan notları ve raporuyla bir bütün olan ve Kalkınma Planları ve Bölge Planları esas alınarak yapılan üst planı ifade eder. Alt düzey planlar ise 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarıdır. Planlama ilkelerinden sayılan hiyerarşi gereğince alt düzey imar planlarının üst düzey imar planlarına uygun olması zorunludur aksi durum imar suçu oluşturur.
  • Vergi; gayrimenkullerin alım satım işlemlerinden, elde edilen kira gelirinden tahsil edilen gelir vergileri ve kurumlar vergisi ile emlak vergisi, çevre temizlik vergisi, değer artış vergisi, KDV, damga vergisi, harçlar ve rüsum gibi birçok kamu ödemeleri bu kapsamda değerlendirilir. Gerek mülkiyetin devrine gerekse mülkiyet üzerine tesis edilen ayni veya şahsi haklara ilişkin birçok işlem vergilendirmekte olup gayrimenkul hukuku içerisinde önemli bir yeri de vergi kapsamaktadır.
  • Kentsel Dönüşüm; birçok sebeplerle zaman içinde eskimiş, köhnemiş, metruk hale gelmiş veya değer kaybına uğramış olan kent alanlarının günün şartlarına uygun bir şekilde yeniden ihya edilmek suretiyle kente kazandırılmasıdır. Dönüşüm ihtiyacı birçok sebeple meydana gelebilir bu sebeplerden başlıcaları; sosyal ve çevresel sorunların ortaya çıkması, sağlıksız veya yasadışı yapılaşma, yetersiz alt yapı ve ulaşım sorunları, doğal afet riskleri, işlevini yitirmiş sanayi alanlarının kente katılmasının sağlanması ve aşırı nüfus yığılmalarına çözüm olarak sayılabilir. Asli olarak ise kentsel dönüşüm, kentte yaşayanların yaşam standartlarını ve refah seviyelerini yükseltmeyi amaçlar.